Aita>aitta>aitte>aite

Jose Luis Lizundiaren idatzia, Marisa Barrenak bere iritzi zutabean idatzitako artikuluari buruz.

Iritzia eskatu didate tituluan jarri dudan izenaz. Hara hor, ene abururako zer pentsatzen dudan: hizkuntza gehienetan, normalizazioa lortu edo bidean daudenak, bereizten dute hizkuntza estandarra edo nazionala, eta etxekoa edo lagunartekoa. Geroago eta gehiagok dakizue ingelesa -ni, adinez, frantsesaren garaikoa naiz- , baita ere, alemana.

Zergatik ez dugu begiratzen horietan, ez horrenbeste, gaztelanian. Gertatzen dena da, Jean Haritschelhar euskaltzainburu zenak esaten zuen: ???zuek, Hegoaldekook, abertzaleenak ere, oso espainolak edo espaino lizatuak zarete???, baita honetan ere. Normala da alemana mintzatzen den eskualde askotan, etxean edo lagunarteko hizkera egitea, baina, gero, eskolan, administrazioetan, eta abar, aleman batua erabiltzea eta, noski, idaztea. Villasantek beti kontatzen zuen, bera, askotan joaten zela Suitzara eta, han, eskolan aleman batua egiten zutela, baina, errekreoan herrialdekoa, irakasleek barne, bi erregistroak erabiltzen zituztela.

Nire etxekoa esango dizuet: alabak, beti aitte deitzen dit, baina, suhiak, euskaldunberria denetik aita deitu izan dio bere aita erdaldunari. Gure eskualdean, salbu hiru urietan, Durango, Elorrio eta Ermukoan, aitte esan da, baina, uriko euskara jatorrean, aitta esan da. Arratia, Txorierri eta beste inguru batzuetan, palatalizazioa, bustidura, egiten ez dutelako aite esaten dute.

Beraz, lau formak euskaldunak direnetik, lauak dira zilegi. Hori bai idatzi beti aita eta on litzateke Durangoko herri hizkera berreskuratzea ahoskeratzekoan, aitta, alegia, bustidura eta guzti. Jazotzen dena da, inguruko baserri herrietakoek gailendu garela urian bertan eta bertako hizkera jatorra ito dugula eta durangar zahar gehienak, berea abandonatu dutela. Hori bai, ni bizi naizen artean, alabak aitte esango dit.

Besterik da forma estandarrak, batuak, alegia, euskaldun berrien eraginez aita hedatuko dela. Eta idatzi, beti, soilik, AITA, jausi barik, zoritxarrez, jai programetan eta karteletan, ikusten diren herrikeriaz=txokokeriazko ???barikue/sapatue” eta antzerakoek, naziotasun zentzu gutxirekin.

Jose Luis Lizundia, euskaltzaina